Mendi-ibiliak gure historiaren funtsezko zati izan dira, bide sinpleak seinaleztatutako bide bihurtuz, gure lurraldea aktiboki eta ingurumena errespetatuz berraurkitzera gonbidatzen gaituztenak. Euskadin, bertako bidezidorretatik ibiltzea ez da soilik paisaia ederrekin konektatzeko modu bat, baita gure nortasun kulturalarekin, gure tradizioekin eta, batez ere, gure tokiko gastronomia aberatsarekin ere. Landa-ingurunea dinamizatzeko motorra dira ibilbide horiek; izan ere, turismo jasangarria sustatzen dute, nekazaritzako eta abeltzaintzako profesionalek egiten duten lanari buruzko ezagutza sustatzen dute eta natura- eta kultura-ondarearen kontserbazioa bultzatzen dute.
Euskadi, bidezidorren lurraldea
Euskadin ibiltzea urrats bakoitzean aldatzen diren istorio, paisaia eta zaporeen mapa bat egitea da. Arabako Mendialdeko gailurretatik hasi eta Bizkaiko itsaslabarretaraino eta Gipuzkoako haran berdeetaraino, hemen mendi-ibiliak ez dira bakarrik jarduera bat, baizik eta herri oso baten esentziara hurbiltzeko modu bat.
Urkiola eta Gorbeia bezalako parke naturalek ibilbide zorrotzak eta bista ikusgarriak eskaintzen dituzte, non euskal mitologia pagadiekin lotzen den. Urdaibaiko Biosferaren Erreserbak kostaldeko paisaia leunago batean murgiltzen gaitu, non bideak padura, baso eta errotze kultural handiko herrien artetik igarotzen diren.
Eskualde, bailara eta kostalde bakoitzak historia bat kontatzen duten ibilbideak ditu: antzinako artzaintza-abelbideak, burdinazko eta industriako bideak, kontrabandoko bideak edo merkataritza-ibilbideak, gaur egun deskonektatzeko, ikasteko eta gozatzeko bide gisa berpizten direnak. Bide horiek zeharkatzea txoko bakoitzaren berezitasuna ezagutzea da, eta lasaitasunez eta errespetuz ezagutzeko aukera ematen duen lurralde baten parte sentitzea.
Euskal esentzia duten ibilbide batzuk
Arrantzak, abeltzaintzak, mahastizaintzak edo industriak modelatutako paisaiak eta herriak zeharkatzen dituzten bidezidor historikoen ondare baliotsua gordetzen du Euskadik.
Bide berdeak horren adibide dira: ibilbide leunak eta ondo egokituak, familientzat aproposak, herriak, geltoki abandonatuak eta kultura- eta ingurumen-balio handiko enklabe naturalak lotzen dituztenak. Euskadik bederatzi bide berde ditu, antzinako trenbideak zeharkatzen dituztenak eta mendi-ibilaldi eta txirrindularientzat egokitu direnak. Euskal-Nafar Trenbidearen Bide Berdeak eta Burdinazko Mendiak trenbideak euskal historia industriala ezagutzeko aukera ematen dute, familia osoarentzat modu eskuragarrian, eta esperientzia aberasten duten interpretazio-jarduerak barne hartzen dituzte.
Beste adibide bat Lea Ibilbidea da, Mendexa (Lekeitio) eta Munitibar lotzen dituen 23 kilometroko ibilbidea, Lea ibaiaren ibilbideari jarraituz, edertasun handiko paisaiak zeharkatuz eta natura eta ondarea uztartzen dituen ibilbide irisgarri batean mendeetako historia ezagutzeko aukera emanez.
Berganzoko Uraren Ibilbideak ere merezi du bere lekua arimadun bidezidorren artean: ibilbide zirkularra, aldez aurretik erreserbatu beharrekoa, ur-jauziez, errotez eta baso atlantikoez gozatzeko aukera ematen duena, eta, aldi berean, tokiko ekoizpenekin lotzen duena, hala nola eztia edo inguruko boilurrak.
Zumaia, Deba eta Mutrikuko itsaslabarrak zeharkatzen dituen Euskal Kostaldeko Geoparkeak eraketa geologiko paregabeak erakusten ditu, eta mendi-ibiliak, itsas tradizioa eta itsas produktuak arrantza-portuetan zuzenean dastatzeko aukera ezin hobeak eskaintzen ditu.
Egunerokotasunari beste begi batzuekin begiratzera, poliki ibiltzera eta paisaia edertasun gisa ez ezik, bertan bizi eta zaintzen dutenen eraikuntza bizi gisa ulertzera gonbidatzen duten ibilbideak dira.
Zaporeko mendi-ibiliak
Euskadiko bideek, paisaia zoragarriak aurkitzeaz gain, tokiko gastronomia aberatsean murgiltzeko aukera ematen digute.
Ardoaren eta Arrainaren Ibilbideko (GR-38) bide historikoak Arabako Errioxa eta Kantauriko arrantza-portuak lotzen ditu, ardogintzaren eta arrantzaren tradizioa uztartuz. 166 kilometroko ibilbidea du ibilbideak, eta mahastiak, padurak eta herri historikoak zeharkatzen ditu, hala nola Laguardia eta Bermeo. Horri esker, upeltegi familiarrak bisitatu, bakailao ajoarrieroa bezalako platerez gozatu eta ibilbide hori sorrarazi zuen iragan komertziala ezagutu daiteke.
Sagardoaren Ibilbideak, adibidez, euskal sagardoaren elaborazioa gertutik ezagutzeko eta Gipuzkoako baserrietan txotx esperientziaz gozatzeko aukera ematen du, Sagardoetxea bezalako museoetara bisitak barne.
Txakolinaren ibilbideak Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, mahastiak zeharkatzen dituztenak hiru lurraldeetako herrietan, non ardoa itsasoko produktu onenekin uztartzen den.
Halaber, Idiazabal Gaztaren Ibilbideak bailara eta mendietan barneratzen gaitu, gazta paregabe honen tradizioa ezagutzeko eta artzainek gure paisaiak egiten eta kontserbatzen egiten duten lana ezagutzeko.
Mendi-ibilaldi iraunkorrerako aholkuak
Irten aurretik, gogoratu bidezidor bakoitza ere espazio bizia dela eta zure portaerak diferentzia markatu dezakeela:
Euskadin zehar ibiltzea: garena zaintzeko modu bat
Euskadiko mendi-ibiliez gozatzea ibiltzea baino askoz gehiago da: haien herrietara hurbiltzea da, haien zaporeak ezagutzea, saltokiak babestea eta bide bakoitzean bizirik dirauen kultura batekin harritzea. Euskadiz gozatzea bere etorkizunarekin konprometitzea ere badelako.
